Edukacja w Finlandii na tle państw OECD – nowe wnioski

Fińscy nauczyciele są lepiej opłacani od swoich kolegów i pracują krócej
Finlandia jest jednym z krajów OECD, w których nauczyciele mają relatywnie lepsze warunki pracy, co w szczególności dotyczy nauczycielek zatrudnionych w szkołach średnich. Na początku kariery zawodowej standardowa pensja nauczyciela jest o ok. 13% wyższa od średniej OECD, jednak pensje spadają do ok. 16% poniżej średniej po osiągnięciu najwyższego poziomu na skali. Przy czym nauczycielki ze szkół średnich zarabiają 22% więcej od innych kobiet z wyższym wykształceniem. Przeciętnie faktyczne wynagrodzenie nauczycieli w szkołach średnich jest o 9% wyższe od wynagrodzenia innych pracowników posiadających wyższe wykształcenie, natomiast ich koledzy z innych krajów OECD zarabiają o 8% mniej. Ponadto różnica w wysokości wynagrodzenia między nauczycielami i innymi grupami zawodowymi w Finlandii jest w statystycznie mniejsza niż w innych krajach OECD.

Jednocześnie pensum nauczyciela w Finlandii jest stosunkowo niskie. Nauczyciele w szkołach podstawowych i średnich na nauczanie poświęcają o 100 godzin mniej niż wynosi średnia dla państw OECD. Na przykład nauczyciel przedmiotów ogólnych w gimnazjum ma pensum w ilości 589 godzin rocznie, natomiast średnia dla OECD to 694 godziny. Ponadto stosunek liczby uczniów do nauczycieli na tym poziomie jest jednym z najniższych w państwach OECD (9 uczniów przypadających na jednego nauczyciela, wobec średniej na poziomie 14). Czynniki te mogły faktycznie przyczynić się do tego, że ogromna większość nauczycieli z gimnazjów (95%) jest zadowolona ze swojej pracy, co potwierdzają wyniki międzynarodowego badania nauczania i uczenia się (TALIS) przeprowadzonego w 2013 roku.

Fińscy uczniowie i uczennice demonstrują większe zdolności matematyczne pomimo tego, że nie mają większej liczby lekcji matematyki niż w innych krajach OECD.
Choć obowiązkowa edukacja w szkole podstawowej rozpoczyna się w Finlandii w wieku 7 lat, tj. rok później niż w większości krajów, jedno na troje dzieci zapisywane jest na zajęcia przedszkolne już przed 3 rokiem życia. Liczba obowiązkowych lekcji w nauczaniu ogólnym jest o 15% mniejsza od średniej OECD, która wynosi 7475 godzin, jednak liczba godzin przeznaczanych na czytanie, pisanie i literaturę oraz matematykę nie różni się znacznie od średniej OECD w szkołach podstawowych i gimnazjach.
Z drugiej strony istnieją pewne różnice pod względem liczby godzin nauczania w przypadku nauk przyrodniczych i sztuki. W szkołach podstawowych i gimnazjach w Finlandii 11% i 13% czasu nauczania przeznaczane jest na nauki przyrodnicze i sztukę, podczas gdy średnia OECD wynosi odpowiednio 7% i 9%. W gimnazjach czas przeznaczony na nauki przyrodnicze wzrasta do 16%, natomiast w przypadku sztuki spada on do 9%, przy czym w obu przypadkach wyniki te są powyżej średniej OECD, która wynosi odpowiednio 11% i 7%.

Wyniki badania PISA z 2012 pokazują, że Finlandia nie tylko jest wśród krajów, w których uczniowie osiągają najlepsze wyniki z matematyki, ale też jednym z niewielu, w których chłopcy osiągają tak dobre wyniki jak dziewczęta. Ponadto mniejszy wpływ na wyniki uczniów niż przeciętnie ma ich sytuacja społeczno-ekonomiczna.

Prawie dwie trzecie dorosłych Finów mających wyższe wykształcenie osiąga najlepsze wyniki w testach umiejętności czytania.
W 2012 roku OECD przeprowadziła międzynarodowe Badanie Kompetencji Osób Dorosłych, mające na celu ocenę umiejętności rozumienia tekstu, liczenia i rozwiązywania problemów przez osoby dorosłe (w wieku 16-64 lata). Dorośli Finowie osiągnęli wyniki powyżej średniej w zakresie wykorzystywania technologii informacyjno-komunikacyjnych (ICT) i umiejętności czytania. Około 38% uczestników badania zademonstrowało wysoki poziom gotowości do wykorzystywania umiejętności ICT przy rozwiązywaniu problemów, tj. 7% powyżej średniej. Z drugiej strony wyniki pokazały także dość wyraźne różnice między starszym i młodszym pokoleniem. Odsetek młodych dorosłych (25-34 lata), którzy osiągnęli poziom 4 lub 5 testach umiejętności czytania, był najwyższy spośród krajów uczestniczących w badaniu (37% w porównaniu ze średnią na poziomie 18%) i 6 razy wyższy niż w przypadku starszego pokolenia (6% osób w wieku 55-64 lata), podczas gdy przeciętna różnica we wszystkich krajach OECD była 3 razy wyższa: średnio 18% młodych dorosłych osiągało poziom 4 lub 5 w porównaniu z 5% starszych dorosłych.

Pozostałe wnioski
• Kara za nieukończenie edukacji na poziomie szkoły średniej w Finlandii jest najmniejsza spośród krajów OECD (po Estonii) – różnica pomiędzy zarobkami pracowników mających wykształcenie średnie i tymi, którzy go nie mają, wynosi zaledwie 8 punktów procentowych. Średnia różnica w krajach OECD wynosi 22 punkty procentowe, a w niektórych przypadkach jest znacznie większa: np. w USA i Turcji wynosi 37 punktów procentowych.

• Zaangażowanie w sprawy społeczne jest na nieznacznie wyższym poziomie niż średnia OECD: niezależnie od poziomu wykształcenia ponad 20% dorosłych deklaruje, że w 2012 roku przynajmniej raz w miesiącu pracowało społecznie.

• Rząd fiński nie tylko dotuje szkolnictwo wyższe, ale też aktywnie wspiera rodziny borykające się z problemami.

Źródło: Raport OECD „Education at a Glance 2014”