Zaufanie: niewidzialne bogactwo Danii

Duńczycy są jednym najbardziej ufnych narodów na świecie wobec osób, których nie znają. Ten wysoki poziom zaufania jest ściśle powiązany z duńskim modelem państwa opiekuńczego i wolnymi od korupcji instytucjami oraz w znacznym stopniu przyczynia się do tworzenia silnej, krajowej gospodarki. Zaufanie jest także atrakcyjnym czynnikiem dla firm zagranicznych, które chcą prowadzić działalność w Danii.

„Skandynawska wyjątkowość”

Zaufanie jest ważnym kamieniem węgielnym duńskiego państwa opiekuńczego, świata biznesu i gospodarki, a Duńczycy uznawani są za najbardziej ufny naród na świecie. Dania znalazła się na czele listy 86 państw objętych badaniem poziomu zaufania w społeczeństwie, a cztery pozostałe kraje skandynawskie uplasowały się w pierwszej dziesiątce. Ranking, który został opracowany przez profesora politologii Gerta Tinggaarda Svendsena z Uniwersytetu Aarhus, w pewnym zakresie wykorzystuje dane ze Światowego Badania Wartości [ang. World Values Survey], tj. globalnego sondażu poświęconego wartościom.

Pomimo bardzo ograniczonych zasobów naturalnych, Dania jest jednym z najbardziej zamożnych państw na świecie. Svendsen twierdzi, że prawie jedną czwartą tej zamożności można przypisać zaufaniu – jest to część, której ekonomiści nie są w stanie przypisać mocom produkcyjnym, infrastrukturze, edukacji czy innowacjom. „Zaufanie ogranicza liczbę problemów biurokratycznych i czynności kontrolnych“, mówi autor badania.

Ponadto Svendsen zauważa, że choć Duńczycy oddają państwu znaczną część swoich dochodów osobistych w formie podatków, to nie niepokoi ich ryzyko wyłudzania świadczeń, w wyniku którego inne osoby pobierałyby od państwa nienależne im świadczenia. „Okazuje się, że oszukuje tylko nieznaczna mniejszość. Poza tym Duńczycy chętnie płacą wysokie podatki, bo mają poczucie, że otrzymują coś w zamian. Nie mają obaw, które pojawiają się w wielu innych krajach, dotyczących opieki zdrowotnej i edukacji dzieci".

Wnioski do których doszli inni międzynarodowi badacze, w tym Eric M. Uslaner z Uniwersytetu Maryland w USA i Peter Graeff, profesor socjologii na Uniwersytecie Kilońskim w Niemczech, są bardzo podobne. Stwierdzają oni bowiem, że zaufanie jest powszechne w Danii i innych krajach skandynawskich i w związku z tym ma szczególną wartość. „W Danii i innych krajach cechujących się wysokim poziomem równości w społeczeństwie, na bardzo wysokim poziomie jest też zaufanie. Obywatele czują, że to co przydarza się innym, może przydarzyć się także im. W związku z tym chętnie płacą wysokie podatki i wnoszą swój wkład – poza, rzecz jasna, wsparciem dla organizacji dobroczynnych – aby społeczeństwo było jeszcze lepsze. Istnieje tam poczucie kolektywnej odpowiedzialności”, mówi profesor Uslaner, zajmujący się problematyką rządów i polityki w College Park na Uniwersytecie Maryland. Uslaner mówi o „skandynawskiej wyjątkowości“ na tym obszarze: Sam przeprowadził swoje badanie dotyczące różnych państw i zaufania, w którym Dania i Szwecja wspólnie zajmują pierwsze miejsce. Według profesora, w krajach o wysokim poziomie nieufności zaufanie rzadko wykracza poza rodzinę i bliskich przyjaciół.

Swoista sieć zapewniająca bezpieczeństwo

Państwo opiekuńcze jest jednym z trzech głównych czynników, na jakie powołują się badacze wyjaśniając wysoki poziom zaufania, a dwa pozostałe to dziedzictwo kulturowe i stabilność polityczna. Państwo opiekuńcze oferuje wszystkim korzyści, w tym darmową edukację i służbę zdrowia, redystrybucję środków dla rodzin z dziećmi, seniorów, osób biednych i chorych, co prawdopodobnie przyczynia się do mniejszej liczby konfliktów społecznych i niższej przestępczości. Niektórzy badacze wskazują też na dobrze funkcjonujące instytucje publiczne, w tym policję i wymiar sprawiedliwości.

W opracowaniu porównawczym opublikowanym przez Biuro Badawcze duńskiego Ministerstwa Sprawiedliwości we wrześniu 2014 roku napisano, że Dania uzyskuje drugi najwyższy wynik wśród 30 państw europejskich pod względem zaufania publicznego do policji i jest na czele rankingu pod względem zaufania publicznego do wymiaru sprawiedliwości.

Spokojny zakątek

Inni eksperci z tej dziedziny twierdzą, że zaufanie – podobnie jak państwo opiekuńcze – jest zjawiskiem kulturowym, które rozwija się wraz z upływem czasu. Według tego podejścia zaufania społecznego uczymy się głównie w dzieciństwie od rodziców i nauczycieli, możemy je zwiększać poprzez przynależność do organizacji zrzeszających ochotników i zachowujemy je na całe życie.

Inni naukowcy zwracają uwagę na historyczny aspekt zaufania. Skandynawia jest od dawna względnie spokojnym zakątkiem Europy, omijanym przez niszczycielskie wojny i krwawe rewolucje. „Dania i inne kraje skandynawskie cieszą się stabilnością niezbędną do rozwoju demokracji przez długi okres, dlatego wcześnie stworzyły stabilny system polityczny wspierany przez swoich mieszkańców. Ludzie w większości są w stanie zachowywać się zgodnie ze swoją wolną wolą, natomiast normy społeczne stanowią zorganizowany system pomocy osobom, których ci ludzie nie znają", mówi Peter Graeff.

Wysoki poziom zaufania ma związek z niskim poziomem biurokracji i prawie nieistniejącą korupcją. Aby osiągnąć swoje cele, obywatele nie muszą znać odpowiednich osób czy wpływać na nie.

Równe szanse sprzyjają też silnej konkurencji, która przyczynia się do wzrostu gospodarczego. Zlecenia zdobywają firmy oferujące najlepsze ceny lub najwyższą jakość. Rezultatem końcowym w sensie ogólnym jest skuteczniejsze i sprawniej działające społeczeństwo.

Dania w pełni odzwierciedla powyższy opis - zdobyła najwięcej punktów spośród 175 krajów uwzględnionych w rankingu dotyczącym postrzegania korupcji w sektorze państwowym, przygotowanym przez Transparency International w 2014 roku. Pozostałe kraje skandynawskie zajęły miejsca w pierwszej piątce. Raport podkreśla, że kraj bez korupcji stanowi przewidywalny system dla firm i pozwala im zaoszczędzić na dodatkowych kosztach związanych z łapówkami.

Przyjazne środowisko regulacyjne w Danii odzwierciedla też jej trzecie światowe miejsce w edycji 2016 rankingu Banku Światowego „Doing Business”, dotyczącego łatwości prowadzenia działalności gospodarczej na całym świecie. Ten sam ranking już pięciokrotnie wskazywał Danię jako najlepsze dla prowadzenia biznesu miejsce w Europie.

Zaufanie jest dobre dla biznesu

Badanie dotyczące zaufania, które przeprowadziła Konfederacja Duńskiego Przemysłu w listopadzie 2014 roku, pokazuje, że dyrektorzy firm przekonani są o opłacalności przestrzegania zawartych z klientami umów w odniesieniu do czasu dostawy, ceny i jakości. To zwiększa prawdopodobieństwo, że klient powróci, a relacja oparta na zaufaniu eliminuje potrzebę określania wielu warunków na piśmie.

Dyrektorzy duńskich firm stwierdzają, że otwarta i uczciwa komunikacja służy dobrym kontaktom zarówno z klientami, jak i pracownikami. Na przykład dyrektor zarządzający nie może domagać się cięć w firmie i jednocześnie szastać pieniędzmi na drogi firmowy samochód. Ponadto, zdaniem dyrektorów, czytelne cele sprzyjają wewnętrznemu zaufaniu w organizacjach biznesowych, a zaufanie to zwiększa satysfakcję pracowników z wykonywanej pracy, produktywność oraz jakość oferowanych przez firmę produktów i usług. „Można ufać organizacjom posiadającym pewną hierarchię, ale moim zdaniem duńskie firmy mają przewagę polegającą na horyzontalnej strukturze zarządzania oraz zdolności podejmowania szybkich decyzji na niższym szczeblu. Jako, że praca oparta na wiedzy stanowi coraz większą część wszystkich działań produkcyjnych, kierownictwu coraz trudniej jest angażować się we wszystkie procesy. Nowoczesna firma osiąga najlepsze wyniki, kiedy działa elastycznie i szybko", mówi Annette Thornberg, pełniąca funkcję starszego doradcy w Konfederacji Duńskiego Przemysłu.

Thornberg dodaje, że zaufanie jest także atrakcyjnym czynnikiem dla firm zagranicznych, które inwestują w Danii lub rozpoczynają tam działalność, gdyż na wiele sposobów przyczynia się do skuteczności i sukcesu w biznesie.

Źródło: Magazyn Focus Denmark nr 4/2015