Ewolucja duńskiej kultury tworzenia stowarzyszeń

Silne i zróżnicowane pod wzglÄ™dem struktury i rodzaju dziaÅ‚alnoÅ›ci stowarzyszenia Å‚Ä…czÄ… DuÅ„czyków już od ponad stu lat. W ostatnich latach jednak wyzwanie tej dÅ‚ugiej tradycji stawiajÄ… nowe i mniejsze stowarzyszenia.

- „Zawsze, kiedy spotka siÄ™ trzech DuÅ„czyków, zakÅ‚adajÄ… oni stowarzyszenie” -  To popularne wÅ›ród mieszkaÅ„ców Danii powiedzenie używane jest tylko poÅ‚owicznie w formie żartu. W zwiÄ…zku z tym, że w duÅ„skim spoÅ‚eczeÅ„stwie obywatelskim  funkcjonuje ponad 100 tys. organizacji, a ponad stuletnia tradycja zakÅ‚adania stowarzyszeÅ„ chroniona jest w konstytucji, Dania jest krajem w dużej mierze tworzonym przez silne i zorganizowane spoÅ‚ecznoÅ›ci.

Jednak historycznie popularne ruchy spoÅ‚eczne i tradycyjna kultura zwiÄ…zana z dziaÅ‚alnoÅ›ciÄ… stowarzyszeÅ„ muszÄ… w coraz wiÄ™kszym stopniu stawić czoÅ‚a nowym rodzajom spoÅ‚ecznoÅ›ci – takim, które sÄ… czÄ™sto mniejsze, mniej formalne, tworzone doraźnie i wymagajÄ… mniejszego zaangażowania niż ich poprzednicy.

Tradycja stara jak sama demokracja
Kultywowana w Danii silna tradycja tworzenia stowarzyszeÅ„ pojawiÅ‚a siÄ™ wraz z demokracjÄ… w drugiej poÅ‚owie XIX wieku i przez caÅ‚e dziesiÄ™ciolecia zdominowana byÅ‚a przez liczne i motywowane ideologicznie grupy, które przyciÄ…gaÅ‚y znacznÄ… część spoÅ‚eczeÅ„stwa.
Rolnicy wspólnie Å›piewali pieÅ›ni w ludowych szkoÅ‚ach wyższych (publiczne szkoÅ‚y dla dorosÅ‚ych z internatem) i tworzyli ruch spóÅ‚dzielczy – specyficznÄ… formÄ™ wspóÅ‚pracy gospodarczej umożliwiajÄ…cÄ… sprzedaż produktów. Kobiety maszerowaÅ‚y wspólnie wdemonstracjach, domagajÄ…c siÄ™ równych pÅ‚ac i prawa do gÅ‚osu. Robotnicy zainicjowali ruchy obejmujÄ…ce wszystkie aspekty życia: zwiÄ…zki zawodowe, kluby piÅ‚karskie i spóÅ‚dzielnie mieszkaniowe.

W miÄ™dzyczasie rolnicy, robotnicy, mieszkaÅ„cy miast i chÅ‚opi maÅ‚orolni tworzyli partie polityczne majÄ…ce reprezentować ich interesy. Z formalnego punktu widzenia ten historyczny system pozostaje nienaruszony, ale pod wieloma wzglÄ™dami przechodzi istotne zmiany. Spada liczba czÅ‚onków partii politycznych, setki tysiÄ™cy czÅ‚onków odeszÅ‚o też ze zwiÄ…zków zawodowych, a mocne polityczne i ideologiczne fundamenty, które swego czasu charakteryzowaÅ‚y wiele duÅ„skich stowarzyszeÅ„, w szybkim tempie kruszejÄ….

Ogólna idea polegajÄ…ca na chÄ™ci zmiany spoÅ‚eczeÅ„stwa w okreÅ›lony ideologicznie sposób odgrywa znacznie mniejszÄ… rolÄ™ niż dawniej – w jej miejsce powstaÅ‚y bardzo zróżnicowane stowarzyszenia bazujÄ…ce na realizacji wspólnego celu”, mów profesor Bjarne Ibsen, kierujÄ…cy OÅ›rodkiem Sportu, Zdrowia i SpoÅ‚eczeÅ„stwa Obywatelskiego na Uniwersytecie PoÅ‚udniowej Danii.
MówiÄ…c obrazowo, zamiast klubów piÅ‚karskich dla robotników i klubów piÅ‚karskich dla burżuazji DuÅ„czycy majÄ… teraz kluby piÅ‚karskie dla osób grajÄ…cych w piÅ‚kÄ™ nożnÄ….

Coraz większa popularność nieformalnych społeczności
Wydaje siÄ™, że zaangażowanie ideologiczne ustÄ™puje na rzecz dziaÅ‚aÅ„ mniej formalnych i zorientowanych na konkretne cele, co lepiej wpisuje siÄ™ w peÅ‚ne obowiÄ…zków codzienne życie. Trend ten wyjaÅ›nia jeden z najwiÄ™kszych duÅ„skich ekspertów w dziedzinie wolontariatu i stowarzyszeÅ„, profesor P. Boje z Uniwersytetu w Roskilde: „Ludzie w coraz wiÄ™kszym stopniu podejmujÄ… dziaÅ‚ania obywatelskie indywidualnie i ad hoc.“

W trzech na dziesięć przypadków DuÅ„czycy podejmujÄ… wolontariat bez formalnej przynależnoÅ›ci do żadnego stowarzyszenia. Jeszcze w 2004 roku dotyczyÅ‚o to zaledwie dwóch na dziesięć przypadków. Trend ten jest widoczny zarówno w pracy spoÅ‚ecznej, jak i w sporcie, gdzie aktywność w coraz wiÄ™kszym stopniu realizowana jest poza tradycyjnymi stowarzyszeniami. JednoczeÅ›nie w rekordowym tempie pojawiajÄ… siÄ™ nowe grupy, których dziaÅ‚alność uÅ‚atwiajÄ… media spoÅ‚ecznoÅ›ciowe.
Ogólnie rzecz biorÄ…c, te nowe ruchy charakteryzuje powszechne uczestnictwo, oddolna organizacja i to, że zorientowane sÄ… na dany cel a nie na ideologiÄ™“, mówi profesor Boje.

FAKTY 
(na podstawie informacji Duńskiego Krajowego Centrum Badań Społecznych)
Struktura duÅ„skich stowarzyszeÅ„ wyksztaÅ‚ciÅ‚a siÄ™ w XVIII wieku i staÅ‚a siÄ™ dominujÄ…cÄ… formÄ… organizacyjnÄ… w prawie każdym aspekcie życia spoÅ‚ecznego w Danii, w szczególnoÅ›ci po przyjÄ™ciu Konstytucji w 1849 roku.
Konstytucja gwarantuje wszystkim prawo do tworzenia dowolnych stowarzyszeń, pod warunkiem, że cel ich działalności jest zgodny z prawem. W przeprowadzonym w 2006 roku badaniu oszacowano, że liczba lokalnych stowarzyszeń wolontariuszy wynosiła w Danii ok. 83 tys., a poza nimi działało ok. 20 tys. innych organizacji zaangażowanych w wolontariat, np. fundacji i prywatnych instytucji.

ŹródÅ‚o: Focus Denmark nr 5, autor: Thomas Hebsgaard
Zdjęcie: Henning Stein/ VisitDenmark.com

Projekt i wykonanie i2D