Szkolnictwo wyższe w Szwecji od lat plasuje się na wysokiej pozycji w międzynarodowych rankingach. Szwecja dąży także do stania się jednym z krajów, w których prowadzi się najwięcej badań na świecie.

Coraz wyższy poziom wykształcenia w Szwecji
Kładąc nacisk na studia niezależne, Szwecja jest jednym ze światowych liderów na obszarze szkolnictwa wyższego. Model nauczania wykorzystywany na szwedzkich uczelniach opiera się na haśle „wolność i odpowiedzialność“. Oznacza to, że studenci mają mniej zajęć prowadzonych przez wykładowców niż ma to zazwyczaj miejsce w innych krajach,  natomiast więcej czasu poświęcają na studiowanie samodzielne i w grupach.
W ostatnich latach poziom wykształcenia wśród Szwedów gwałtownie wzrósł. W semestrze jesiennym 2012 roku osoby starające się o przyjęcie na uniwersytet po raz pierwszy złożyły w Szwecji rekordową liczbę 126 tys. podań. Łącznie o miejsce na uniwersytetach starały się 403 tys. osób, z czego 257 tys. zostało przyjętych.

Czesne i wsparcie finansowe
Szkolnictwo wyższe w Szwecji finansowane jest głownie z przychodów podatkowych. Wcześniej miało to zastosowanie do wszystkich studentów, niezależnie od ich narodowości. Jednak jesienią 2012 roku wprowadzono czesne dla studentów spoza UE/EOG, z wyjątkiem Szwajcarii. Zdaniem szwedzkiego rządu, szkolnictwo wyższe w tym kraju powinno konkurować jakością i dobrymi warunkami studiowania, a nie tylko przewagą wynikającą z darmowej edukacji.
Aby umożliwić studiowanie w Szwecji osobom, które nie są w stanie opłacić czesnego, rząd przeznacza środki na programy stypendialne.

Pierwszy z nich przyznaje stypendia poprzez Instytut Szwedzki na łączną kwotę 100 mln koron szwedzkich rocznie. Program ten skierowany jest do wysoko wykwalifikowanych studentów z krajów rozwijających się i ma na celu pokrycie kosztów pobytu oraz czesnego.

Drugi program, o wartości 60 mln koron, skierowany jest do wysoko wykwalifikowanych studentów spoza UE/EOG, z wyjątkiem Szwajcarii. Stypendia w ramach tego programu mają na celu pokrycie czesnego i są przyznawane przez Szwedzką Radę ds. Szkolnictwa Wyższego uniwersytetom, które już przyznają stypendia studentom.

Odpowiedzialność
W Szwecji ogólną odpowiedzialność za szkolnictwo wyższe i badania ponosi parlament - Riksdag i rząd, co oznacza, że podejmują one decyzje o celach, wytycznych oraz przydziale środków. Edukacja i badania leżą w gestii Ministerstwa Edukacji i Badań Naukowych.

Od 1 stycznia 2013 rządowymi agencjami odpowiedzialnymi za kwestie związane z edukacją są Szwedzki Urząd ds. Szkolnictwa Wyższego (Universitetskanslersämbetet) oraz  Szwedzka Rada ds. Szkolnictwa Wyższego (Universitets- och högskolerådet). Jednak uniwersytety pozostają odrębnymi podmiotami państwowymi i same podejmują decyzje dotyczące programu studiów, przyjęć, ocen oraz innych powiązanych kwestii.

Szwedzka Rada ds. Szkolnictwa Wyższego jest odpowiedzialna za m.in. kwestie związane z przyjmowaniem studentów na uniwersytet, informacje dotyczące studiów na poziomie uniwersyteckim, ocenę kwalifikacji zdobytych za granicą oraz współpracę międzynarodową. Szwedzki Urząd ds. Szkolnictwa Wyższego pełni głównie funkcje kontrolną i jest odpowiedzialny zarówno za ocenę jakości szkolnictwa wyższego, jak i przyznawanie uprawnień do nadawania stopni naukowych. Jest on odpowiedzialna też za nadzór nad uniwersytetami i prowadzenie oficjalnych statystyk.

Cele szkolnictwa wyższego
Cele szkolnictwa wyższego zostały opisane w szwedzkiej Ustawie o szkolnictwie wyższym oraz Rozporządzeniu o szkolnictwie wyższym. Zgodnie z nimi edukacja na uczelniach powinna opierać się na zasadach naukowych. Edukacja powinna zapewniać:
•    wiedzę i umiejętności na danych obszarze
•    zdolność dokonywania niezależnych, krytycznych ocen
•    zdolność identyfikacji, formułowania i rozwiązywania problemów
•    przygotowanie do zmian w życiu zawodowym studenta.
Uczelnie muszą także dopilnować, aby studenci niepełnosprawni mieli takie same możliwości studiowania jak pozostali studenci.

Większa swoboda
W dniu 1 stycznia 2011 roku weszła w życie reforma wprowadzająca większą autonomię dla szkół. Miała ona na celu umożliwienie szwedzkim uczelniom osiągnięcia lepszych wyników w bardzo konkurencyjnym sektorze międzynarodowym. Jedną ze zmian było przekazanie uczelniom większych uprawnień w zakresie decydowania o swojej strukturze wewnętrznej. Jednak zawsze przestrzegane muszą być dwie zasady: decyzje wymagające opinii eksperta muszą być podejmowane przez dwie osoby posiadające specjalistyczną wiedzę z dziedziny nauki lub sztuki oraz zasada, że studenci mają prawo do reprezentacji, gdy podejmowane są decyzje dotyczące edukacji lub spraw studenckich.

Finansowanie
Nieco ponad 80 proc. środków na szwedzkie uczelnie pochodzi od rządu, z czego 78,2 proc. ma formę dotacji bezpośrednich. Dalsze 4,8 proc. pochodzi z innych publicznych źródeł finansowania. Oznacza to, że w 2012 roku w Szwecji łącznie 84,9 proc. dochodów tych instytucji pochodziło ze środków publicznych. Na pozostałą część składały się źródła prywatne i przychody finansowe. Łączny koszt funkcjonowania uczelni w 2012 roku w Szwecji wyniósł 60,7 mld koron.

Wspólne cele w całej Europie
Szwedzki system szkolnictwa wyższego bardzo zmienił się w ostatnich latach w wyniku Procesu Bolońskiego. Jego celem jest stworzenie zintegrowanego Europejskiego Obszaru Szkolnictwa Wyższego (EHEA).

Deklaracja Bolońska wzięła swą nazwę od spotkania, które odbyło się w Bolonii w 1999 roku. Deklaracja podpisana tam przez 29 państw ułatwia studentom i absolwentom poszukującym pracy przeprowadzanie się do innych krajów europejskich. Dotychczas umowę podpisało prawie 50 państw. Ma ona trzy cele:
•    zwiększenie mobilności,
•    zwiększenie szans na zatrudnienie,
•    zwiększenie konkurencyjności Europy jako kontynentu oferującego usługi edukacyjne.

W przypadku Szwecji Proces Boloński sprawił, że Riksdag ratyfikował konwencję lizbońską, która przewiduje wzajemne uznawanie stopni naukowych przez inne państwa. Innym skutkiem jest to, że każdy, komu przyznawany jest stopień naukowy, otrzymuje suplement do dyplomu, dzięki któremu stopień ten łatwiej wykorzystać za granicą w przypadku kontynuacji studiów lub poszukiwania pracy.

Nowa struktura
Aby dostosować system szkolnictwa wyższego do EHEA, W 2007 roku Szwecja wprowadziła nową strukturę, która jest zgodna z Europejskim Systemem Transferu Punktów (ECTS). System ten ma na celu łatwiejsze uznawanie uzyskanego wykształcenia przez studentów przez różne instytucje i kraje.
Wszystkie programy studiów w Szwecji dzielą się na studia licencjackie, magisterskie i badawcze. W ramach tych cykli każdy rok nauki na studiach dziennych odpowiada 60 punktom w systemie ECTS, dzięki czemu student może przenosić się na inne uczelnie, a jego wykształcenie jest uznawane w całej Europie.

Znaczne inwestycje w badania i rozwój
Szwecja chce być też jednym z krajów, w których prowadzi się najwięcej badań i prac rozwojowych na świecie, przy czym badania te mają być zarówno ogólne, jak i specjalistyczne.
W 2015 roku wysokość środków publicznych przeznaczonych na badania wyniosła nieco ponad 33 mld koron, tj. 0,8 proc. PKB. Prawie 70 proc. wszystkich badań prowadzonych w Szwecji finansowane jest przez firmy.

Dzięki aktywnemu podejściu do polityki w zakresie badań Szwecja stała się liderem na wielu obszarach. Jednym z nich są technologie związane z ochroną środowiska, w szczególności oczyszczanie spalin i eliminowanie substancji toksycznych w procesach produkcji. Szwecja specjalizuje się także w badaniach nanotechnologicznych, w przypadku których wiele dużych firm szwedzkich, m.in. ABB, Sandvik i Höganäs, zostało liderami rynku.

Źródło: sweden.se
Zdjęcie: absfreepic.com