Kobiety na rynku pracy - skandynawska perspektywa

Dania, Norwegia i Szwecja to kraje, w których żyją najbardziej zadowoleni pracownicy, co potwierdza m.in. ranking Global Workforce Hapiness Index. Skandynawia należy też do najbardziej atrakcyjnych rynków pod kątem zatrudnienia, a skandynawskie miasta przyciągają talenty i są przyjazne dla start-upów.

W świadomości wielu Europejczyków, kraje skandynawskie są znane z wysokiego poziomu zatrudnienia, elastyczności i niskiego bezrobocia. Przyglądając się bliżej rynkom pracy tych krajów warto zwrócić uwagę na trzy ważne aspekty, które je określają – wysoki stopień równości, bezpieczeństwa i konsensusu.

Skandynawia ma też długą tradycję związaną z zapewnieniem kobietom równych szans. Międzynarodowe rankingi wskazują na Północ Europy jako najlepsze miejsce do życia dla kobiet – są to też kraje, które zapewniają kobietom najlepsze warunki na rynku pracy. Na Islandii kobiety zajmują 48% miejsc w parlamencie, co stanowi najwyższy procent na całym świecie. Szwecja jako pierwsza na świecie wprowadziła urlop tacierzyński, a w Finlandii mamy najwyższy odsetek wykształconych kobiet (aż 49%).

Jednocześnie w najnowszym zestawieniu The Economist „The Glass Ceiling Index 2017” oceniającym warunki dla kobiet na rynku pracy, Polska znalazła się na wysokim, piątym miejscu wśród 100 krajów świata. Czy mamy powody do optymizmu i jaką inspirację możemy czerpać ze Skandynawii? Przyjrzyjmy się bliżej, jak wygląda sytuacja kobiet na rynku pracy w Polsce i na Północy Europy.

Opublikowana w czerwcu 2017 roku, kolejna edycja Raportu OECD Empolyment Outlook 2017 poświęcona rynkowi pracy, prezentuje wyniki badań przeprowadzonych w 33 krajach, w których wzięto pod uwagę także takie wskaźniki jak: równość płac, procentowy udział kobiet wśród zatrudnionych, stopę bezrobocia wśród kobiet oraz udział kobiet pracujących w pełnym wymiarze czasu, w stosunku do całej liczby zatrudnionych pań. Stworzony na tej podstawie przez PWC raport „Women in Work Index 2017” wskazuje pięć krajów zajmujących najwyższe pozycje w rankingu, są nimi kolejno Islandia, Szwecja, Norwegia, Dania (6. miejsce), Finlandia (7. miejsce) oraz Polska na 9. miejscu.

Odsetek pracujących i szukających pracy kobiet zależy w dużej mierze od poziomu ich wykształcenia, liczby dzieci w rodzinie, oferowanej płacy, zapewnienia równowagi między pracą a życiem rodzinnym, ułatwieniami w prowadzeniu firmy, a także modelu kulturowego preferowanego przez dane społeczeństwo. Według opracowania PWC „Women in Work Index 2017” wśród państw notujących jedne z wyższych stóp aktywności zawodowej kobiet znajdują się Islandia, Norwegia, Finlandia i Szwecja. W Polsce natomiast najwięcej, bo aż 90% kobiet w grupie kobiet aktywnych zawodowo jest zatrudnionych na pełny etat. W Finlandii panie na pełnym etacie stanowią 84% wszystkich zatrudnionych kobiet, w Szwecji 82%, w Danii 74%, w Norwegii wskaźnik ten wynosi 72%.

W poszukiwaniu harmonii między pracą a życiem rodzinnym
Umiejętność zachowania równowagi pomiędzy życiem prywatnym i zawodowym jest sztuką, która udaje się nielicznym, dlatego też nieocenionym wsparciem są rozwiązania instytucjonalne, zwłaszcza dostępność żłobków i przedszkoli, regulacje dotyczące urlopów macierzyńskich/tacierzyńskich oraz wychowawczych. Państwa o najwyższej stopie aktywności zawodowej kobiet takie jak Islandia, Norwegia, Finlandia, Szwecja, to jednocześnie kraje, które cechują zaawansowane mechanizmy umożliwiające godzenie pracy zawodowej i obowiązków rodzicielskich.

Polska na tle krajów skandynawskich, jak i wszystkich krajów OECD ma jeden z najniższych odsetków dzieci do lat 2 oraz od 3 do 5 lat objętych opieką instytucjonalną (żłobki, kluby malucha, przedszkola, legalnie zatrudnione opiekunki). Przekłada się to w dużym stopniu na udział kobiet w rynku pracy. W Polsce zaledwie 61% pań w wieku od 15 do 64 lat wykazuje aktywność zawodową, co jest poniżej średniej europejskiej, która wynosi 63,2%.

Podobną tendencję pokazuje wskaźnik zatrudnienia wg wieku produkcyjnego i płci. Według przygotowanego przez OECD Empolyment Outlook 2017, Polska na tle krajów skandynawskich znajduje się na odległym miejscu pod względem proporcji zatrudnienia kobiet względem mężczyzn. Wynik 61% pracujących kobiet względem 75% mężczyzn daje nam 63. miejsce, podczas gdy Finlandia, w której pracuje 74% kobiet versus 76% mężczyzn zajmuje 8. miejsce. Szwecja zajmuje 12. pozycję z wynikiem 79% vs 84%, Norwegia 13. z proporcją zatrudnionych 76% vs 80%, zaś Dania 19. - 75% vs 81%.

Różnice płacowe
Trudno jednoznacznie stwierdzić, czy i w jakim stopniu różnice płacowe mają wpływ na zatrudnienie i aktywność zawodową kobiet. W Polsce luka płacowa raportowana przez wspominany już raport PWC wynosiła 7%, co na tle krajów UE-28 ze średnią 16% jest wynikiem pozytywnym. Natomiast w Finlandii, gdzie kobiety wykazują większą niż w Polsce aktywność zawodową, utrzymuje się 18% deficyt w różnicy wynagrodzeń mężczyzn i kobiet, co jest najwyższą różnicą porównaniu z pozostałymi krajami tego regionu. Najmniejszą różnicę poziomów płac odnotowano w Norwegii, wyniosła ona zaledwie 6%.

Podobnie niejednoznaczne wyniki daje studiowanie stopy bezrobocia. W Polsce wynik 7,5% jest o blisko 2 pkt proc. lepszy niż ten uzyskany średnio zarówno przez kraje Unii Europejskiej, jak i przez Finlandię. Zwraca natomiast uwagę fakt, że w Finlandii, Norwegii i Szwecji stopa bezrobocia jest niższa wśród kobiet niż wśród mężczyzn.

Państwa o najwyższej stopie aktywności zawodowej kobiet takie jak Islandia, Norwegia, Finlandia, Szwecja, to jednocześnie kraje, które rozwijają zaawansowane mechanizmy umożliwiające godzenie pracy zawodowej i obowiązków rodzicielskich. Umiejętność zachowania równowagi pomiędzy życiem prywatnym i zawodowym jest trudne, więc nieocenionym wsparciem są rozwiązania instytucjonalne, w tym dostępność żłobków i przedszkoli, regulacje dotyczące urlopów macierzyńskich/tacierzyńskich oraz wychowawczych, do których przykłada się ogromną wagę.

Zdjęcia: absfreepic.com